طراحي سيستم هزينه يابي بر مبناي فعاليت(ABC) براي محاسبه بهاي تمام شده آموزش دانشجويان

دسته بندي : علوم انسانی » حسابداری
فصل اول

كليات تحقيق

1-1-مقدمه

با توجه به اهميت دسترسی به اطلاعات صحيح در تصميم گيرهای مديران و توسعه تكنولوژيهاي پيشرفته در ابعاد مختلف توام با افزايش پيچيدگي و تنوع فعاليتها، درك اين تغييرات و سنجش تاثيرات آن بر هزينه هاي سازماني اهميت زيادي دارد. اهميت اين امر براي واحدهاي خدماتي و خصوصا آموزشي با توجه به اينكه درجه تنوع و تغييرات در آنها، نسبت به فعاليتهاي توليدي بيشتر است، مضاعف مي باشد. بديهي است كه شناخت اين فعاليتها و سنجش تاثيرات آن بر بهای تمام شده خدمات، مستلزم طراحي يك سيستم مناسب و کارآ هزينه يابي است تا قادر به شناخت تنوع وپيچيدگي فعاليتها و در نظر گرفتن آن بر هزينه هاي ارائه خدمات باشد. در بخش آموزش عالی کشور و خصوصا دانشگاههای علوم پزشکی تا بحال هيچگونه اقدامات عملی و يا حتی مطالعات نظری در رابطه با شناسايي هزينه ها و محاسبه بهای تمام شده خدمات فعاليتهای آموزشی، انجام نشده است و با توجه به اهميتی که اطلاعات مالی و بهای تمام شده بر تصميم گيري های مديريت از ابعاد مختلف خواهد داشت، لزوم مطالعه و ارائه روشهای عملی و کاربردی در اين زمينه بسيار ضروری می باشد. در اين بخش عليرغم ساير بخشهای اقتصادی مانند بخش صنعت و يا بعضی از بخشهای خدماتي حتی از سيستمهای سنتی جهت هزينه يابی و محاسبه بهای تمام شده استفاده نگرديده است. بنابراين لزوم مطالعه و بررسی سيستمهای مختلف در اين زمينه و استفاده از سيستمهاي نوين هزينه يابي كه در سطح دنيا معمول مي باشد، بعنوان يك ضرورت اساسي مطرح است و بايد به آن توجه ويژه ای گردد. يكي از سيستمهاي نوين هزينه يابي كه كاربردهاي گوناگون آن در فعاليتهاي خدماتي و بخش آموزش روز به روز در حال گسترش است، سيستم “هزينه يابي برمبنا ي فعاليت“ يا اصطلاحا سيستم ABC"1 است. اين سيستم با بكارگيري روشهاي مناسب، اثرات حاصل از تغييرات فعاليتها، پيچيدگي، تنوع و ويژگيهاي خاص هر فعاليت را در محاسبه هزينه ها بهای تمام شده آن منظور مي كند. يكي از ويژگيهاي اين سيستم كه آن را از ساير سيستم ها متمايزمي كند، توانايي شناسايي دقيق هزينه ها و ارائه اطلاعات غير مالي جهت بهبود عملكرد وافزايش كارآيي فعاليتها مي باشد و تا حد ممكن با بكارگيري روشهاي مناسب اين اثرات را بطور كمّي جذب محاسبه بهاي تمام شده خدمات و محصولات مي كند. با توجه به اينکه عمده عناصر و منابع مورد استفاده در بخش آموزش، فعاليتهای نيروی انسانی می باشد، استفاده از اين سيستم بدليل قابليتها و تواناييهای آن بسيار مفيد می باشد.



1-2-بيان مسأله

1-2-1- تعريف مشكل

با توجه به ماهيت خدمات و خروجيهای بخش آموزش و غير قابل ملموس بودن فعاليتهای آن نسبت به ساير بخشها، اهميت هزينه يابی و محاسبه بهای تمام شده خدمات در اين بخش تابحال چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در کشور ما نيز با توجه به غير انتفاعی بودن خدمات اين بخش و حاکم بودن سيستم دولتی در بخش آموزش، استفاده از روشهاي هزينه يابي و بهای تمام شده براي آگاهي از چگونگي و نحوه عملكرد دانشگاهها به عنوان يك موضوع مهم تلقي نگرديده است، حتي چارچوب سيستم حسابداري اين بخش نيز اطلاعات کافی و مناسب را برای مديران از ابعاد مختلف فراهم نمی کند، بلكه اين سيستم صرفاً نشان دهنده مصرف منابع مالی بر اساس رديفهای بودجه ای است که بايد در برنامه تخصيص داده شده، هزينه گردد.

مونين(Moonen,1997) که در زمينه اثر بخشی سيستمهای هزينه يابی در بخش آموزش عالی تحقيقات وسيعی را انجام داده است براي علت عدم كارآيي اطلاعات تهيه شده توسط سيستمهای هزينه يابی در بخش آموزش عالي، چند دليل عمده را مطرح مي سازد. که عبارت است از:

1-عدم دسترسي به يك سيستم مناسب براي جمع آوري و شناسايي هزينه های ايجاد شده در سازمان. وی معتقد است که سيستمهاي مالي و حسابداري خيلي از موسسات بر اساس روش "حسابداري دوطرفه" بنا شده است که با توجه به بودجه ساليانه تخصيص داده شده، صرفا منابع مالي خود را هزينه مي كنند، بنابراين اين سيستمها قادر نيستد اطلاعات مورد نياز سيستم بهاي تمام شده را به نحو مناسبي فراهم كنند.

2-دليل ديگري كه در اين زمينه وجود دارد عبارت است از: عدم توافق و تشريك مساعي در بين محققان در رابطه با اينكه كدام يك از هزينه ها بايد در حسابهاي مالي و حسابداري بخش دولتی ثبت گردند. علاوه بر اين بي ثباتي روشهای مختلف حسابداری، اصل افشاء اطلاعات و محرمانه بودن برخي از اطلاعات هزينه اي از عمده مشكلاتي است كه در اين زمينه مطرح مي باشد. موانع و مشكلات فرهنگي نيز يكي از عوامل عمده ای است كه باعث مي گردد اطلاعات مورد نياز سيستمهاي هزينه يابي و محاسبه بهاي تمام شده به نحو مناسبی در دسترس مديران قرار نگيرد.